Malatya - Kayısının Başkenti, Tarihin ve Doğanın Buluştuğu Şehir

Malatya, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Yukarı Fırat Bölümü’nde yer alan bir ildir. Doğusunda Elazığ ve Diyarbakır, güneyinde Adıyaman, batısında Kahramanmaraş, kuzeyinde ise Sivas ve Erzincan illeriyle çevrilidir. Malatya’nın tarihi, Hitit dönemine kadar uzanır. Bu dönemden günümüze kadar birçok kez el değiştiren şehir, zaman içinde yıkılıp yeniden inşa edilmiştir.

Malatya, “kayısı diyarı” olarak bilinir. Burada yetişen kayısılar, dünya çapında ünlüdür ve dünya kuru kayısı üretiminin %80’ini Malatya Ovası’ndaki kayısı bahçeleri karşılamaktadır. Malatya, 2014 yerel seçimleri ile büyükşehir statüsüne kavuşmuştur. Ayrıca, Malatya, Türkiye’den iki Cumhurbaşkanı çıkaran tek şehir olma özelliğine sahiptir.

YouTube kanalımızda gerekli videolara denk gelebilirsiniz. Ayrıca Doğu Anadolu Bölgesi için diğer şehirlere göz atmanızı tavsiye ederiz.

Malatya

Malatya’nın tarihi adı ve kökeni oldukça ilginçtir. Şehir, Kültepe tabletlerinde “Melita” olarak geçerken, Hitit tabletlerinde ise “Maldia” adıyla anılmaktadır. Bu isim kökünün Hititçede “bal” anlamına gelen “melid” kelimesinden türediği düşünülmektedir. Hitit kitabelerinde Malatya, “öküz başı ve ayağı” ifadesiyle de anlatılmaktadır. “Melit+ava” birleşimi ise “bal ülkesi” anlamına gelir. Zamanla bu isimler, “Meliddu”, “Melide”, “Melid”, “Milid”, “Milidia” ve “Melitea” gibi şekillerde kitabelerde yer almıştır.

Araplar, Malatya’yı fethettiklerinde şehre “Malatiyye” ismini vermişlerdir. Türklerin Malatya’yı fethetmesiyle birlikte, şehir ismini bugünkü haline almıştır. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla da şehir resmi olarak “Malatya” adıyla anılmaya başlanmıştır.

Eski çağ coğrafyacılarından Strabon, Malatya’yı tam olarak belirtmemekle birlikte, Kapadokya Krallığı’nın (MÖ 280-212) on valiliğinden biri olarak gösterdiği ifade edilmiştir. Bu tarihsel süreçler, Malatya’nın kültürel ve coğrafi anlamdaki zenginliğini gözler önüne sermektedir.

Malatya, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin batı bölümünde yer almaktadır. Doğusunda Elazığ ve Diyarbakır, güneyinde Adıyaman, batısında Kahramanmaraş, kuzeyinde Sivas ve Erzincan illeriyle çevrilidir.

Malatya’nın en bilinen dağları arasında Malatya Dağları, Beydağı, Nurhak Dağları, Akçababa Dağları ve Yama Dağı bulunmaktadır. Başlıca akarsuları ise Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beylerderesi, Mamıhan ve Şiro Çayı’dır.

Coğrafi olarak, Malatya, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri arasında bir tampon bölge olma özelliği taşır.

Malatya İçin Anlık Hava Durumu

Deprem kuşağı açısından ikinci büyük fay kuşağında yer alan Malatya, dağlık ve dinamik bir yer hareketliliğine maruz kalmaktadır, bu da sık sık depremlerin yaşanmasına neden olmaktadır. Bölge, kıvrımlı arazisi ile bilinir. Malatya’nın merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği ise 960 metredir.

Malatya ilinde karasal iklim koşulları hakimdir. Ancak, su potansiyelinin yüksek olması ve son yıllarda inşa edilen barajlarla birlikte, ildeki iklim şartları giderek daha ılıman bir hale gelmiştir. Önceden çok çetin geçen kış ayları, bu barajlar sayesinde daha yumuşak bir hale gelmiştir.

Malatya topraklarının %54’ü çayır ve meralarla, %31’i ise ekili ve dikili arazi ile kaplıdır. Ormanlık alan ise az olup, toplamda %10’luk bir orana sahiptir. Geniş Malatya Ovası bozkır görünümüne sahiptir ve akarsu çevrelerinde kayısı bahçeleri yaygın olarak bulunmaktadır. Malatya Torosları’nda en fazla meşe ağaçları, vadi yamaçlarında ise ardıç ağaçları görülmektedir. Platolar, çayır bakımından oldukça zengindir.

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi’nin en gelişmiş illerinden biri olup, ekonomisi büyük ölçüde kayısı üretimine dayanır. Malatya’da bulunan birçok kayısı fabrikası, hem yerel ekonomiye katkı sağlamakta hem de istihdam yaratmaktadır. Bunun yanı sıra, tekstil fabrikaları da bölgedeki ekonomik faaliyetlere önemli bir katkı sunmaktadır.

İlde, iki organize sanayi bölgesi bulunmakta ve üçüncü organize sanayi bölgesinin altyapı çalışmaları tamamlanmıştır. Ayrıca, Malatya’nın teşvik paketinden yararlanan büyük şirketler de bölgeye yatırım yapmışlardır; örneğin, Eczacıbaşı’nın yapım aşamasındaki nükleer tıp fabrikası bu yatırımlardan biridir.

Malatya ekonomisine katkı sağlayan diğer bir unsur ise sanayi sitelerinde faaliyet gösteren küçük işletmelerdir. Ayrıca, İnönü Üniversitesi de bölgedeki ticaretin ve kentsel büyümenin gelişimine katkı sağlamıştır.

Malatya’da birden fazla hidroelektrik santrali bulunmaktadır, bunlardan biri Karakaya Barajı’nda yer alır. Tarımda ise Malatya Ovası ön plana çıkar ve en önemli ürün kayısıdır; dünyadaki kayısı ihtiyacının %80’i Malatya’dan karşılanmaktadır. Dağlık alanlarda küçük ve büyükbaş hayvancılık yapılmakta, ancak bunun şehir ekonomisine olan katkısı sınırlıdır. Bununla birlikte, Malatya’da damızlık koyun ve keçi yetiştiriciliği birlikleri ile süt birliği ve damızlık sığırcılık birliği de bulunmaktadır.

Malatya’nın tarım ürünleri arasında Arapgir üzümleri, Yeşilyurt kirazları ve Hekimhan cevizleri de oldukça meşhurdur ve ekonomik açıdan önemli katkılar sağlamaktadır.

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi’nin önemli kültür ve sanat merkezlerinden biridir. Kentin kültürel yaşamına katkı sağlayan birçok önemli unsur bulunur. Malatya’da açılan müze ve alışveriş merkezleri, şehrin kültürel dokusuna katkı yapmıştır. Ayrıca, devlet tiyatrosunun kurulması, kültür ve kongre merkezinin açılması gibi gelişmeler, şehrin kültür sanat alanında önemli bir değişim yaşamasına zemin hazırlamıştır.

Battalgazi ilçesinde, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalma eserler bulunur ve bu tarihi yapılar, Malatya’nın kültürel mirasını zenginleştirir. Devlet Tiyatroları’nın Malatya şubesinin açılmasıyla şehir, bölgedeki kültür faaliyetlerinde önemli bir aşama kaydetmiştir. Çevre illerden gelen sanatseverler sayesinde, Malatya’nın kültür turizmi önemli bir ivme kazanmıştır.

Gürpınar Şelalesi, doğal güzellikleriyle Malatya’nın turizm cazibesini artıran bir başka önemli kaynaktır. Yeşilyurt (Gündüzbey), Darende (Somuncu Baba), Kale ve Akçadağ (Levent Vadisi) ilçelerinde yer alan mesire alanları da, şehrin turizm potansiyeline katkı sağlar. Ayrıca, Türkülere konu olan ve tarihi önemi bulunan Kömürhan Köprüsü, Malatya’nın kültürel zenginliklerinden biridir. Bu tüm unsurlar, Malatya’nın hem kültürel hem de turistik açıdan önemli bir şehir olmasına katkı sağlamaktadır.

Malatya’nın tarihi ve arkeolojik zenginlikleri, bölgenin geçmişine ışık tutan önemli bulgulara sahiptir. Levent Vadisi Kanyonu, 65 milyon yıl öncesine dayanan kaya oluşumları ve 28 km uzunluğundaki kaya formasyonları ile dikkat çekmektedir. 2007 yılında belgesel yönetmeni Tekin Gün tarafından yapılan yüzeysel araştırmalar, Malatya’nın Paleolitik Çağ’dan Tunç Çağı’na kadar yerleşim izlerine sahip olduğunu ortaya koymuştur. 1979 yılında başlayan Karakaya Baraj Gölü Kurtarma Kazıları’nda, İzollu mevkii Cafer Höyük’te yapılan kazılar, Paleolitik dönemdeki toplumların mağaralardan çıkıp tarım ve hayvancılıkla uğraşarak yerleşik hayata geçtiklerini göstermektedir.

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi’nin ve Fırat Nehri’nin stratejik konumunda yer alması nedeniyle ilk yerleşimlerin MÖ 6000’lere kadar gittiği düşünülmektedir. Ayrıca, bölgenin önemli ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle sürekli savaşlara ve çekişmelere sahne olmuştur. Bu savaşlar, şehrin sürekli yağmalanmasına ve istilalardan korunmak için şehir merkezinin 2 kez değiştirilmesine yol açmıştır. Bu gibi faktörler, Malatya’nın tarihinin araştırılmasını zorlaştırmıştır.

Malatya’nın sınırları içinde pek çok höyük bulunmaktadır. Bunlardan en eski yerleşim yeri olan ve aynı zamanda Malatya’nın ilk yerleşim alanı kabul edilen Arslantepe Höyüğü, su kenarına kurulmuş verimli bir tarım alanıdır. Arslantepe Höyüğü yaklaşık 6000 yıl boyunca kullanılmış ve yaklaşık 35,250 m²’lik bir alanı kaplamaktadır. Bugün Arslantepe Höyüğü, Orduzu beldesinin Arslantepe mahallesinde yer almaktadır. Bu höyük, bölgenin en eski yerleşimlerinden biri olarak büyük öneme sahiptir.

Malatya Mutfağı Yöresel Lezzetler: Malatya’da ne yenir?

Malatya, kendine has mutfak kültürüyle damakları şenlendiren eşsiz lezzetlere ev sahipliği yapmaktadır. Geleneksel tarifler, yıllardır süregelen birikimle bugüne ulaşmış ve hala sofraları süslemektedir. İşte Malatya’nın meşhur yemekleri:

Eğer Hakkari’ye yolunuz düşerse, bu eşsiz tatları mutlaka denemelisiniz! Ayrıca konu içerisindeki yöresel lezzetleri sizlerde evinizde denemeniz açısından Yemek sayfamız üzerinden inceleyip görebilirsiniz.

Malatya’da Hediyelik Eşya Ne Alınır?

Malatya, kayısı ile ünlü olduğu için, kayısıdan yapılmış pek çok hediyelik eşya ve ürün bulunabilir. En popüler hediyelikler arasında kayısı kurusu, kayısı reçeli ve kayısı ezmesi yer alır. Ayrıca, Malatya el sanatları arasında yer alan halılar, dokuma ürünler, bakır eşyalar ve geleneksel gümüş takılar da hediyelik olarak tercih edilebilir. Malatya’nın meşhur çömlekleri, yöresel takılar ve dokuma örtüler de bölgeye özgü hediye seçeneklerindendir.

• Malatya dalbastı kirazı
• Bakır ürünler
• Kuru kayısı
• Kayısı

Malatya’nın İlçeleri Nereler?

Malatya, 14 ilçeden oluşan büyük bir şehir olup, her ilçesi farklı güzelliklere sahiptir. Battalgazi, Malatya’nın tarihi kalbi olarak bilinir ve önemli Osmanlı yapılarıyla dikkat çeker. Yeşilyurt ise doğa ile iç içe bir yaşam sunar, kayısı bahçeleriyle ünlüdür. Kuluncak, Arapgir, Hekimhan ve Doğanşehir gibi ilçeler de doğal zenginlikleri ve kültürel mirasıyla öne çıkar. Ayrıca, Akçadağ, Darende ve Pütürge gibi ilçeler, tarihî yapıları ve eşsiz doğasıyla gezilmeye değerdir.

Malatya Merkezde Gezilecek Yerler Nereler?

Malatya, tarihî dokusu, doğal güzellikleri ve özellikle kayısı üretimi ile ünlüdür. Merkezde gezilecek yerler arasında Malatya Kalesi, Arslantepe Höyüğü, Malatya Müzesi ve Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı yer alır. Ayrıca, Battalgazi ilçesinde bulunan Ulu Camii ve Malatya’nın ünlü kayısı bahçeleri de ziyaretçilerin ilgisini çeker. Şehir merkezinde Kayısı Çarşısı gibi alışveriş noktalarında, kayısı ve yöresel ürünler alabilirsiniz.

Malatya’da ne yenir, Malatya’da nereye gidilir, Malatya’da hediyelik eşya ne alınır, Malatya’da gezilecek yerler, Malatya’nın ilçeleri nereler, Malatya merkez gezilecek yerler neresidir gibi sorularınıza olabildiğince doğru bir araştırma yaparak yanıt verdiğimizi düşünüyoruz. Eksik veya düzeltilmesi gereken noktalarda yorum yapabilir ve sizlerde içerik paylaşabilirsiniz.